EN
EL
Χημεία
Η βιταμίνη D ανήκει σε μια ομάδα χημικών ενώσεων που λέγονται σεκοστεροειδή. Υπάρχουν δύο μορφές της, η βιταμίνη D2 ή εργοκαλσιφερόλη η οποία απαντά κυρίως σε φυτά και μύκητες και η βιταμίνη D3 ή χοληκαλσιφερόλη που είναι η φυσική μορφή της βιταμίνης στον άνθρωπο και τα ζώα.
Και οι δύο μορφές έχουν παρόμοιο μεταβολισμό στον άνθρωπο αλλά η D3και οι μεταβολίτες της έχουν μεγαλύτερη βιολογική δραστικότητα.
Βιταμίνη D3 (χοληκαλσιφερόλη)
Βιταμίνη D2 (Εργοκαλσιφερόλη)
Οι κυριότεροι μεταβολίτες της βιταμίνης είναι η 25-υδροξυβιταμίνη D ή καλσιφεδιόλη (25-OHD), με ένα υδροξύλιο στη θέση 25- και η 1,25-(OH)2D ή καλσιτριόλη με ένα επιπλέον υδροξύλιο στη θέση 1α-.
25-υδροξυβιταμίνη D3 (25-OHD)
1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 (1,25-(OH)2D)
Μεταβολισμός
Η χοληκαλσιφερόλη (βιταμίνη D3) είναι μια προορμόνη, της στεροειδούς ορμόνης 1,25-(OH)2D επίσης γνωστής ως καλσιτριόλης. Κύρια πηγή της βιταμίνης Dείναι η έκθεση στον ήλιο. Η χοληκαλσιφερόλη σχηματίζεται στο δέρμα με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, από την πρόδρομη ένωση 7-δεϋδροχοληστερόλη, ένα παράγωγο της χοληστερόλης. Το σκούρο δέρμα, το μαύρισμα και η μεγάλη ηλικία δυσχεραίνουν τη διαδικασία αυτή. Βιταμίνη D3 και βιταμίνη D2 μπορούν επίσης να προσληφθούν από τις τροφές και η απορρόφησή τους γίνεται κυρίως στο έντερο.
Αφού η βιταμίνη D σχηματιστεί στο δέρμα ή ληφθεί από τις τροφές, μεταφέρεται με τη βοήθεια μιας ειδικής μεταφορικής πρωτεΐνης, της δεσμευτικής πρωτεΐνης της βιταμίνης D (Dbindingprotein, DBP) στο ήπαρ. Εκεί με τη βοήθεια του κυτοχρώματος P450 2R1, ενός ειδικού ενζύμου γνωστού και ως 25-υδροξυλάση της βιταμίνης D, η χοληκαλσιφερόλη μετατρέπεται σε έναν πιο πολικό μεταβολίτη, την 25-υδροξυβιταμίνη D (25-OHD), επίσης γνωστή ως καλσιφεδιόλη. Η μετατροπή αυτή δεν υπόκειται σε ομοιοστατική ρύθμιση, δηλαδή ουσιαστικά όλη σχεδόν η διαθέσιμη βιταμίνη D μετατρέπεται σε 25-OHD.
H συγκέντρωση της ίδιας της βιταμίνης Dστο αίμα είναι συνήθως μικρήενώ η 25-OHD είναι ο κύριος μεταβολίτης που βρίσκεται στην κυκλοφορία του αίματος και δείκτης επάρκειας της βιταμίνης. Όταν γίνεται ανάλυση αίματος για βιταμίνη D, αυτό που μετράται είναι η συγκέντρωση της 25-OHD και όχι της ίδιας της βιταμίνης D1,2. Οι απόψεις για το ποια συγκέντρωση 25-OHD συνιστά επάρκεια διίστανται και εξαρτώνται μεταξύ άλλων από τον ορισμό της επάρκειας σε σχέση με τα αναμενόμενα αποτελέσματα της βιταμίνης στο σκελετικό σύστημα ή και σε άλλα συστήματα του οργανισμού, όπως το ανοσοποιητικό.
Η επικρατέστερη άποψη, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς (European Food Safety Authority (EFSA), Scientific Advisory Committee for Nutrition, UK, Institute of Medicine, USA) δίνεται στον παρακάτω πίνακα. Οι συγκεντρώσεις της 25-OHD αναφέρονται σε ng/mL και σε nmol/L (1 ng/mL=2,5 nmol/L):
Συγκέντρωση 25-OHD
| ng/mL | nmol/L | |
|---|---|---|
| Έλλειψη (deficiency) | < 10 | < 25 |
| Ανεπάρκεια (insufficiency) | 10-20 | 25-50 |
| Επάρκεια (sufficiency) | > 20 ή > 30 | > 50 ή > 75 |
Πίνακας: Κατάσταση της βιταμίνης Dμε βάση τη συγκέντρωση της 25-OHDστο αίμα.
Συνοπτικά, από τους κυριότερους διεθνείς οργανισμούς υγείας, συνίσταται πρόσληψη βιταμίνης Dή προσεκτική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία ώστε τα επίπεδα της 25-OHDνα διατηρούνται πάνω από 20 ng/mL (50 nmol/L) (ή κατά κάποιους 30ng/mL (75 nmol/L)).
Η δραστική ορμονική μορφή της βιταμίνης, η 1,25-(OH)2D ή καλσιτριόλη παράγεται στους νεφρούς με τη δράση ενός ειδικού ενζύμου, του κυτοχρώματος P450 27B1 (CYP27B1), επίσης γνωστού ως 1α-υδροξυλάση της 25-OHD. Η σύνθεση της καλσιτριόλης βρίσκεται υπό αυστηρό ομοιοστατικό έλεγχοώστε να παράγεται μόνο η απαραίτητη ποσότητα σύμφωνα με τις ανάγκες του οργανισμού.
Μειωμένες συγκεντρώσεις ασβεστίου στο αίμα αυξάνουν τη σύνθεση της καλσιτριόλης ενώ η αύξηση της συγκέντρωσης ασβεστίου την καταστέλλουν. Η καλσιτριόλη, δρα ως ορμόνη συνδεόμενη με ειδικούς πυρηνικούς υποδοχείς των κυττάρων στόχων και μεταβάλει (αυξάνει ή μειώνει) την έκφραση γονιδίων, επιτελώντας με τον τρόπο αυτό το βιολογικό της ρόλο. Πάνω από 300 γονίδια επηρεάζονται από την καλσιτριόλη.
Είναι γνωστό ότι για να δράσει μια στεροειδής ορμόνη σε κάποιο κύτταρο, θα πρέπει το τελευταίο να διαθέτει τον ειδικό υποδοχέα που συνδέεται με την ορμόνη. Υποδοχείς της βιταμίνης D (vitaminDreceptors, VDR) έχουν βρεθεί σε πολλά είδη κυττάρων, όπως αυτά των οστών, των παραθυρεοειδών αδένων, των νεφρών, του πεπτικού συστήματος, του δέρματος, του παγκρέατος, του καρδιοαγγειακού και του ανοσοποιητικού συστήματος.
Η μεγάλη αυτή ποικιλία κυττάρων και συνεπώς οργάνων και συστημάτων του οργανισμού που ανταποκρίνονται στην καλσιτριόλη, είναι ενδεικτική της σημασίας που έχει το μόριο αυτό για την υγεία και τη σωστή λειτουργία του οργανισμού.
Σχήμα: Μεταβολισμός και δράση της βιταμίνης D
Βιολογικός ρόλος της βιταμίνης D
Η βιταμίνη Dέχει γονιδιακές και μη γονιδιακές δράσεις. Η πιο καλά μελετημένη δράση της βιταμίνης D είναι η ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου και των οστών και η διατήρηση της υγείας του σκελετικού συστήματος. Η 1,25-(OH)2D προάγει τη την εναπόθεση ασβεστίου στα οστά. Όταν η συγκέντρωση ασβεστίου στο αίμα ελαττώνεται, η 1,25-(OH)2D αυξάνει την απορρόφηση ασβεστίου από το έντερο και την επαναρρόφηση από τους νεφρούς. Η έλλειψη της βιταμίνης μπορεί να προκαλέσει οστεομαλακία, ραχίτιδες οστεοπόρωση και αύξηση του κινδύνου κατάγματα.
Εργαστηριακά, ένδειξη ανεπάρκειας είναι οι μειωμένες συγκεντρώσεις της 25-OHD στο αίμα (< 20 ng/mL ή 50nmol/L) και οι αυξημένες συγκεντρώσεις της παραθορμόνης (δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός).Ουσιαστικά το σώμα αντιδρά στην έλλειψη βιταμίνης D αυξάνοντας τα επίπεδα της παραθορμόνης και μετακινώντας ασβέστιο από τα οστά προς την κυκλοφορία του αίματος, αδυνατίζοντας με τον τρόπο αυτό τα οστά. Αυτή είναι μια από τις συνέπειες της έλλειψης βιταμίνης D, αλλά όχι η μόνη, όπως θα δούμε αμέσως παρακάτω.
Κατάσταση της βιταμίνης D στην Ελλάδα και τον κόσμο
Η κατάσταση της βιταμίνης D (vitaminDstatus), ήτοι επάρκεια, ανεπάρκεια, έλλειψη, καθορίζεται από τα επίπεδα της 25-OHD στο αίμα. Μεγάλες μελέτες έχουν δείξει ότι μεγάλα συγκριτικά ποσοστά του παγκόσμιου πληθυσμού παρουσιάζουν ανεπάρκεια ή έλλειψη. Τα ποσοστά διαφέρουν μεταξύ ηλικιακών ομάδων και μεταξύ φυλών, με τα άτομα με σκούρο δέρμα να παρουσιάζουν μεγαλύτερη πιθανότητα έλλειψης.
Στην Ευρώπη τα ποσοστά έλλειψης και ανεπάρκειας βρέθηκαν 13,0% και 40,4% αντίστοιχα (σύνολο 53,4%). Στις ΗΠΑστο 5,0% και 18,3% (σύνολο 23,3%) και στον Καναδά 8,8% και 29,4% (σύνολο 38,2%). Στην Ωκεανία τα αντίστοιχα ποσοστά έλλειψης και ανεπάρκειας βρέθηκαν 4,7% και 27,0% (σύνολο 31,7%), στην Αφρική 18,5% και 34,2% (σύνολο 52,7%) και στην Ασία. Σημειώνεται ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ χωρών, πληθυσμιακών, φυλετικών και ηλικιακών ομάδων και φύλων στις διάφορες ηπείρους3,4.
Στην Ελλάδα πρώτοι εμείς δείξαμε ήδη το 1997 και το 2005 ότι τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν σε σημαντικά ποσοστά έλλειψη βιταμίνης Dπου φτάνει το 47% κατά τους χειμερινούς μήνες και επισημάναμε ότι η βιταμίνη αποτελεί μια αναγκαιότητα για τους νέους5,6. Άλλες έρευνες στον Ελληνικό πληθυσμό έδωσαν ανάλογα αποτελέσματα ως προς τον επιπολασμό της έλλειψης βιταμίνης D7,8.
Που οφείλεται όμως η μεγάλη συχνότητα έλλειψης σε μια ηλιόλουστη χώρα όπως η Ελλάδα; Η απάντηση είναι σύνθετη αλλά κύριοι λόγοι είναι η έλλειψη έκθεσης στον ήλιο και η χρήση αντηλιακών, η μη χρήση συμπληρωμάτων βιταμίνης Dκαι η έλλειψη εμπλουτισμένων τροφίμων.
Βιταμίνη D και ασθένειες
Είναι τεκμηριωμένο ότι η έλλειψη βιταμίνης D προκαλεί διαταραχές στο μεταβολισμό του ασβεστίου και των οστών που συνήθως εκδηλώνονται ως ραχίτιδες στα παιδιά και ως οστεομαλακία στους ενήλικες. Η δράση όμως της βιταμίνης D δεν περιορίζεται στα οστά. Επιδημιολογικές και άλλες κλινικές μελέτες και μελέτες σε πειραματόζωα και invitro δείχνουν ότι η έλλειψη της βιταμίνης αυξάνει τον κίνδυνο για μια σειρά από παθολογικές καταστάσεις, που περιλαμβάνουν λοιμώξεις, νοσήματα του καρδιοαγγειακού συστήματος, αυτοάνοσα και ρευματικά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη και νεοπλασματικές νόσους.
Είναι σήμερα γνωστό ότι η βιταμίνη Dαποτελεί ρυθμιστή του ανοσοποιητικού συστήματος και παίζει σημαντικό ρόλο στην ανοσολογική απόκριση του οργανισμού9,10. Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος εκφράζουν τον υποδοχέα της βιταμίνης D, δηλαδή είναι κύτταρα στόχοι της καλσιτριόλης. Επιπλέον κύτταρα του ανοσοποιητικού όπως τα δενδριτικά, τα μακροφάγα, τα Β- και Τ- κύτταρα εκφράζουν επιπλέον και το ένζυμο CYP27B1 την 1α-υδροξυλάση της 25-υδροξυβιταμίνης Dπου μετατρέπει την καλσιδιόλη σε καλσιτριόληδηλαδή μπορούν να παράγουν τοπικά την ορμονική μορφή της βιταμίνης D.
Ο ρόλος της βιταμίνης D στο ανοσοποιητικό σύστημα περιλαμβάνει τη διέγερση αντιμικροβιακών και αντιιικών αποκρίσεων και την καταστολή της αυτοανοσίας.Ένας κύριος μηχανισμός της δράσης της βιταμίνης είναι η διέγερση της σύνθεσης αντιμικροβιακών πεπτιδίων όπως οι καθελισιδίνες και οι ντεφενσίνες9,11
Κλινικές και επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι η έλλειψη βιταμίνης Dσυμβάλλει στην εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη και νόσων του καρδιοαγγειακού συστήματος12–14.
Η βιταμίνη D έχει άμεσες και έμμεσες δράσεις έναντι των καρκινικών κυττάρων. Οι άμεσες δράσεις συνίστανται στην πρόκληση απόπτωσης (προγραμματισμένος θάνατος) των καρκινικών κυττάρων και οι έμμεσες στην ρύθμιση του ανοσοποιητικού ώστε να αντιμετωπίζει τα καρκινικά κύτταρα9.
Θα πρέπει να τονιστεί εδώ ότι, ενώ υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι η έλλειψη βιταμίνης D συνδέεται με την εμφάνιση σοβαρών ασθενειών, οι έρευνες δείχνουν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων της βιταμίνης δεν φαίνεται να αντιστρέφει την κατάσταση δηλαδή να θεραπεύει αυτές τις νόσους. Η λήψη ποσοτήτων μεγαλύτερων από τις συνιστώμενες που αναφέρθηκαν προηγουμένως θα πρέπει να γίνεται μόνο κατόπιν ιατρικής συμβουλής.
Βιταμίνη D και τρόφιμα
Τα περισσότερα τρόφιμα δεν περιέχουν ποσότητες βιταμίνης D ικανές να οδηγήσουν σε επάρκεια. Εξαίρεση αποτελούν τα λιπαρά ψάρια και, στη σημερινή εποχή, τα εμπλουτισμένα τρόφιμα. Αντίθετα με ότι πιστεύεται από αρκετούς, τα γαλακτοκομικά, το αυγό και το συκώτι αποτελούν φτωχές πηγές της βιταμίνης και μόνο τα εμπλουτισμένα τρόφιμα είναι σημαντικές διατροφικά πηγές.
Ενδεικτικά, ένα αυγό περιέχει περίπου 40IU που σημαίνει ότι απαιτείται κατανάλωση 15-20 αυγών την ημέρα για την επίτευξη επάρκειας. Ακόμα και με μια ισορροπημένη διατροφή είναι πολύ πιθανό να εμφανιστεί έλλειψη κυρίως το χειμώνα, εφόσον δεν υπάρχει επαρκής έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία ή πρόσληψη μέσω συμπληρωμάτων ή εμπλουτισμένων τροφίμων.
Οι συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη της βιταμίνης κυμαίνεται ανάλογα με την πηγή της σύστασης και την πληθυσμιακή ομάδα μεταξύ 400 και 800 διεθνών μονάδων (International Units, IU) ή 10 έως 20 μικρογραμμάρια (μg).
Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA, European Food Safety Authority) προτείνει την επαρκή πρόσληψη της βιταμίνης (adequateintake, AI) ως εξής: Ενήλικες, έγκυες γυναίκες και παιδιά 1-17 ετών 15 μg (600 IU), βρέφη έως 1 έτους 10μg (400 IU).
Ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration, FDA), προτείνει 15 μg (600 IU) για παιδιά 1-3 ετών και20μg (800IU) για παιδιά άνω των 4 ετών και ενήλικες. Επισημαίνεται ότι οι ανωτέρω επαρκείς προσλήψεις μπορεί να είναι μικρότερες ή και μηδενικές εάν υπάρχει επαρκής έκθεση στον ήλιο.
| Περιγραφή | Μερίδα (γραμμάρια - g) | Βιταμίνη D (Διεθνείς Μονάδες - IU) ανά μερίδα |
|---|---|---|
| Ξιφίας, ψητός στο φούρνο | 85 | 566 |
| Πέστροφα, ιχθυοτροφείου, ψητή στο φούρνο | 71 | 539 |
| Σολομός, Ατλαντικού, ψητός στο φούρνο | 85 | 447 |
| Τόνος, κονσέρβα, σε λάδι, στραγγισμένος | 146 | 393 | Σαρδέλες, Ατλαντικού, κονσέρβα σε λάδι, στεγνές με οστό | 149 | 288 | Γάλα αμυγδάλου (εμπλουτισμένο με βιταμίνη D) | 262 | 110 | Αυγό, ολόκληρο, ωμό | 50 (~1 μεγάλο αυγό) | 41 | Αυγό, ολόκληρο, βραστό | 50 (~1 μεγάλο αυγό) | 41 | Αυγό, ολόκληρο, τηγανητό | 46 (~1 μεγάλο αυγό) | 40 | Συκώτι, μόσχου, τηγανητό | 81 | 40 | Μπακαλιάρος, Ατλαντικού, ψητός στο φούρνο | 85 | 39 | Παγωτό μηχανής, σοκολάτα | 86 | 25 |
| Τυρί, φέτα | 150 | 24 |
| Αντζούγιες, Ευρωπαϊκές, κονσέρβα, σε λάδι, στραγγισμένες | 28.4 | 20 |
| Κιμάς, χοιρινός, μαγειρεμένος | 85 | 18 |
| Τυρί, μοτσαρέλα | 112 | 18 |
| Μανιτάρια, κονσέρβα, χωρίς υγρά | 156 | 12 |
| Κοτόπουλο, στήθος, κρέας μόνο, ψητό στο φούρνο | 140 | 7 |
Πίνακας: Περιεκτικότητα κάποιων τροφίμων σε βιταμίνη D. Πηγή: USDA, Υπουργείο Γεωργίας ΗΠΑ19,20.
Το μουρουνέλαιο είναι μια καλή φυσική πηγή βιταμίνης D, καθώς περιέχει περίπου 400 IU (10μg) χοληκαλσιφερόλης ανά κουταλάκι του γλυκού (περίπου 5 mL). Ωστόσο πολλά μουρουνέλαια και ιχθυέλαια περιέχουν μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Α (ρετινόλη). Δεδομένου ότι η σύγχρονη διατροφή στις αναπτυγμένες χώρες περιέχει επαρκείς έως μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Α, η χρήση του μουρουνέλαιου μπορεί να οδηγήσει σε υπερβιταμίνωση Α και τοξικότητα. Η χρήση του μουρουνέλαιου θα πρέπει να γίνεται με προσοχή και να αποφεύγεται από τις εγκυμονούσες γυναίκες γιατί η βιταμίνη Aμπορεί να προκαλέσει βλάβες στο έμβρυο.
Όπως όλα τα συστατικά της διατροφής, η βιταμίνη Dμπορεί να προκαλέσει τοξικότητα όταν ληφθεί σε υπερβολικές ποσότητες είτε εφάπαξ είτε σε μεγάλες επαναλαμβανόμενες δόσεις. Ωστόσο η βιταμίνη Dείναι πολύ καλά ανεκτή ακόμη και σε ποσότητες που υπερβαίνουν κατά πολύ τη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη. Εφάπαξ δόσεις βιταμίνης Dμέχρι και 300.000 IUέχουν αναφερθεί να μην έχουν αρνητικές συνέπειες στην υγεία. Η λήψη τροφίμων εμπλουτισμένων με τις συνιστώμενες δόσεις της βιταμίνης δεν είναι πιθανό να προκαλέσει τοξικότητα. Επίσης η έκθεση στον ήλιο, ακόμη και παρατεταμένη, δεν προκαλεί υπερβιταμίνωση.
Συμπερασματικά, η διατροφή χωρίς εμπλουτισμένα τρόφιμα δεν μπορεί να αποτρέψει την ανεπάρκεια ή έλλειψη βιταμίνης D.
Εμπλουτισμένα τρόφιμα για την καταπολέμηση της έλλειψης βιταμίνης D
Όπως αναφέρθηκε, ακόμα και μια ιδανική διατροφή δεν μπορεί να εξασφαλίσει επάρκεια σε βιταμίνη D. Επιπλέον η συστηματική έκθεση στον ήλιο αφενός ενέχει κινδύνους και αφετέρου δεν είναι εύκολη ή δυνατή για μεγάλες ομάδες του πληθυσμού λόγω κυρίως του σύγχρονου τρόπου ζωής με βάση τον οποίο περνάμε πολύ μικρό μέρος του χρόνου μας έξω.
Δύο λύσεις υπάρχουν για την πρόληψη της έλλειψης. Η πρώτη είναι η συστηματική λήψη συμπληρωμάτων διατροφής. Η δεύτερη είναι ο συστηματικός εμπλουτισμός των τροφίμων15. Έχουμε προτείνει σε εθνικά και διεθνή φόρα το Δ.ΕΛ.Τ.Α. (Διατροφή για τον ΈΛεγχο Της Αβιταμίνωσης ή DailyD). Η πρόταση αυτή αφορά τον εμπλουτισμό με βιταμίνη D μιας σειράς από βασικά τρόφιμα της καθημερινής διατροφής, όπως ψωμί, χυμός, γαλακτοκομικά, ζυμαρικά, αυγά.
Με τον τρόπο αυτό ο πληθυσμός μπορεί να λαμβάνει την απαραίτητη ποσότητα της βιταμίνης από τη συνήθη διατροφή του χωρίς να απαιτείται η χρήση συμπληρωμάτων που και δαπανηρά είναι και η χρήση τους δεν είναι εύκολη ή επιθυμητή από πολλούς.
Έχει αποδειχθεί ότι ο εμπλουτισμός των τροφίμων με βιταμίνη D είναι τεχνικά δυνατός, οικονομικά συμφέρων και κυρίως απαραίτητος για τη δημόσια υγεία.
Ο ήλιος: Φίλος ή εχθρός;
Ο ήλιος: Φίλος ή εχθρός; Σπανίως η απάντηση σε τέτοια ερωτήματα είναι άσπρο ή μαύρο. Το ίδιο και με την έκθεση στον ήλιο.
Η έκθεση στην υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία παράγει βιταμίνη D και, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, συμβάλει και με άλλους τρόπους στη γενική υγεία και ευεξία του οργανισμού. Ωστόσο η υπερβολική έκθεση και μάλιστα το ηλιακό έγκαυμα ενέχουν σοβαρούς κινδύνους που ξεκινάνε από γήρανση του δέρματος και φτάνουν σε σοβαρές ασθένειες όπως ο καρκίνος του δέρματος.
Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι η οι ευεργετικές επιπτώσεις της έκθεσης στον ήλιο υπερτερούν έναντι των πιθανών βλαβών από την υπεριώδη ακτινοβολία 16 αλλά οι απόψεις αυτές χρειάζονται περεταίρω έρευνα.
Η σύσταση για το γενικό πληθυσμό είναι για μέτρια έκθεση στον ήλιο αλλά σε κάθε περίπτωση αποφυγή υπερβολικής έκθεσης και κυρίως ηλιακού εγκαύματος. Καθημερινή έκθεση στον ήλιο για 10 λεπτά περίπου επαρκεί για την επίτευξη επάρκειας βιταμίνης Dκατά τους θερινούς μήνες. Τα αντηλιακά με επαρκή δείκτη προστασίας συνιστώνται όταν κανείς πρέπει να εκτεθεί στον ήλιο για περισσότερο χρόνο.
Η χρήση πάντως αντηλιακού ουσιαστικά μηδενίζει την παραγωγή της βιταμίνης στο δέρμα. Οι ειδικές συσκευές που προκαλούν μαύρισμα (σολάριουμ) ενοχοποιούνται για βλάβες στο δέρμα έως και για εμφάνιση καρκίνων και δεν συνίστανται.
Οικονομικές συνέπειες της έλλειψης βιταμίνης D
Η έλλειψη και ανεπάρκεια βιταμίνης Dευθύνεται για την εμφάνιση σοβαρής νοσηρότητας στον πληθυσμό προκαλώντας και πρόωρους θανάτους ενώ επιβαρύνει με σημαντικό κόστος τα συστήματα υγείας.
Με υπολογιστικές μεθόδους βρέθηκε ότι η αύξηση της συγκέντρωσης της 25-OHD στις ΗΠΑ στα 45ng/mLθα μπορούσε να μειώσει τη θνησιμότητα του πληθυσμού κατά 400.000 άτομα ετησίως16,17. Αντίστοιχα έχει υπολογιστεί ότι η λήψη 2000-3000 I.U. βιταμίνης Dημερησίως θα μπορούσε να επιφέρει ελάττωση στο κόστος για δαπάνες υγείας στη Δυτική Ευρώπη κατά 187 δις ευρώ18.
Συμπεράσματα
Η έλλειψη βιταμίνης D, που διαπιστώνεται με χαμηλά επίπεδα 25-OHD, συνδέεται με τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών ασθενειών και είναι συχνή ακόμα και σε ηλιόλουστες χώρες όπως η Ελλάδα.
Ο εμπλουτισμός επαρκούς ποικιλίας τροφίμων με βιταμίνη D μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της υποβιταμίνωσης και αποτελεί έναν εύκολο και οικονομικό τρόπο για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας.
